دیوان شرقی-غربی گوته
گفت‌وگوی شاعر آلمانی با حافظ، عشق، و شرق
یوهان ولفگانگ فون گوته (1749–1832)، یکی از درخشان‌ترین چهره‌های ادبیات اروپا، در واپسین سال‌های عمر خود اثری آفرید که مرزهای زبان و فرهنگ را درنوردید: «دیوان شرقی-غربی» (West-östlicher Divan). این کتاب، نه فقط مجموعه‌ای از شعرها، بلکه پلی فرهنگی میان شرق و غرب است؛ پلی که بر پایهٔ عشق، خرد، و عرفان بنا شده است.
پیدایش دیوان: جرقه‌ای از شرق
در آغاز سدهٔ نوزدهم، گوته در اوج پختگی فکری و ادبی بود. او پیش‌تر با آثاری چون فاوست، رنج‌های ورتر و فاوست دوم نام خود را در تاریخ جاودان کرده بود، اما هنوز تشنهٔ معنا و حقیقتی ژرف‌تر بود. در حدود سال ۱۸۱۴ میلادی، ترجمهٔ آلمانیِ اشعار حافظ شیرازی به دست شرق‌شناس نامدار یوزف فون هامر-پورگشتال (Joseph von Hammer-Purgstall) منتشر شد. گوته با شور و شگفتی این ترجمه را خواند و در نامه‌ای نوشت:
«من در حافظ خود را بازمی‌یابم؛ او همان کسی است که با من از پشت قرن‌ها سخن می‌گوید.»
از همان لحظه، رابطه‌ای روحی میان شاعر آلمانی و شاعر ایرانی شکل گرفت. گوته خود را شاگرد حافظ دانست و کوشید در زبان و اندیشهٔ او غوطه‌ور شود. نتیجهٔ این هم‌نشینی ذهنی، کتابی شد که او آن را «دیوان شرقی-غربی» نامید — یادآور عنوان «دیوان حافظ».