احمد شاملو، متخلص به الف. بامداد و الف. صبح، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های ادبیات معاصر ایران است. او که در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ به دنیا آمد و در ۲ مرداد ۱۳۷۹ درگذشت، نه تنها شاعری بزرگ، بلکه فیلم‌نامه‌نویس، روزنامه‌نگار، پژوهشگر، مترجم و فرهنگ‌نویس نیز بود. شاملو به‌عنوان بنیان‌گذار قالب شعری موسوم به «شعر سپید»، تحولی بزرگ در شعر نو فارسی پس از شعر نیمایی ایجاد کرد و از این رو به او لقب «پدر شعر سپید فارسی» داده شده است.
زندگی و تحصیلات
شاملو تحصیلات مدرسه‌ای منظمی نداشت، چرا که پدرش افسر ارتش بود و خانواده‌اش به دلیل مأموریت‌های پدر، مدام از شهری به شهر دیگر نقل مکان می‌کردند. این بی‌ثباتی جغرافیایی باعث شد شاملو نتواند تحصیلات رسمی و پیوسته‌ای داشته باشد. در سال ۱۳۲۲، او به دلیل فعالیت‌های سیاسی زندانی شد و این اتفاق نقطه‌پایانی بر همان تحصیلات نامنظم او بود.
شعر سپید و نوآوری در ادبیات
شهرت اصلی شاملو به‌دلیل نوآوری‌هایش در شعر معاصر فارسی است. او با خلق قالب شعری جدیدی به نام «شعر سپید» یا «شعر منثور»، راهی تازه در ادبیات ایران گشود. این سبک شعری که تحت تأثیر شعر سپید فرانسوی شکل گرفت، به‌سرعت به یکی از مهم‌ترین قالب‌های شعری در ایران تبدیل شد. شاملو در سال ۱۳۲۵ با نیما یوشیج ملاقات کرد و تحت تأثیر او به شعر نیمایی روی آورد، اما در سال ۱۳۲۹ با انتشار شعر «تا شکوفهٔ سرخ یک پیراهن» (با نام اولیه «شعر سفید غفران»)، وزن را رها کرد و سبک جدیدی را در شعر فارسی بنیان نهاد.
فعالیت‌های فرهنگی و هنری
شاملو تنها به شعر محدود نبود. او در زمینه‌های مختلف فرهنگی و هنری نیز فعالیت‌های گسترده‌ای داشت. مجموعهٔ کتاب کوچه، اثر پژوهشی او دربارهٔ فرهنگ عامه مردم ایران، یکی از بزرگ‌ترین آثار در این حوزه است. علاوه بر این، شاملو در زمینهٔ ترجمه نیز بسیار فعال بود و آثارش به زبان‌های مختلفی از جمله سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، ارمنی، هلندی، رومانیایی، فنلاندی، کردی و ترکی ترجمه شده است. او همچنین در حوزهٔ سینما فعالیت داشت و برای فیلم‌سازان نامداری چون ساموئل خاچیکیان، ناصر ملک‌مطیعی و ایرج قادری فیلمنامه نوشت.
مواضع جنجالی
شاملو فردی صریح‌اللهجه بود و مواضع سیاسی و فرهنگی او گاهی جنجال‌برانگیز می‌شد. او برخی از شاعران کلاسیک فارسی مانند فردوسی و سعدی را به‌شدت نقد می‌کرد و در مقابل، شاعران اروپایی مانند فدریکو گارسیا لورکا و پل الوار را می‌ستود. روایت او از دیوان حافظ نیز مورد انتقاد برخی سنت‌گرایان قرار گرفت.
درگذشت و یادبود
احمد شاملو پس از یک دورهٔ طولانی بیماری، در ۲ مرداد ۱۳۷۹ درگذشت و پیکرش در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. متأسفانه سنگ گور او بارها توسط افراد ناشناس تخریب شده است. از سال ۱۳۹۴، به مناسبت بزرگ‌داشت این شاعر بزرگ، جایزه شعر احمد شاملو راه‌اندازی شده است که مراسم پایانی آن هر سال در ۲۱ آذر، هم‌زمان با سالروز تولد شاملو، برگزار می‌شود.
میراث شاملو
احمد شاملو نه تنها به‌عنوان شاعری نوآور، بلکه به‌عنوان چهره‌ای چندبعدی در عرصه‌های فرهنگی و هنری ایران شناخته می‌شود. شعر سپید او تحولی بزرگ در ادبیات فارسی ایجاد کرد و تأثیرش تا به امروز ادامه دارد. شاملو با آثارش نه تنها در ایران، بلکه در سطح جهانی نیز شناخته شده است و نام او همواره به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاعران معاصر ایران در تاریخ ادبیات این کشور باقی خواهد ماند.